Ես Վաղուց էի ցանկանում այցելել Գառնի։ Իմանալով ճամփորդության մասին շտապեցի գրանցվել։ Ցանկանում եմ բացահայտել Գառնու հեքիաթային տեսարժան վայրերը։
Իրականում Գառնու հեթանոսական տաճարն ու Գեղարդի ժայռափոր վանքը իրար հետ ժամանակագրական կապ չունեցող, իսկ հոգևոր տեսանկյունից՝ նույնիսկ հակոտնյա կառույցներ են. Գեղարդի վանական համալիրը ժայռի պես ամուր մեր քրիստոնեական հավատի վկան է, իսկ Գառնու տաճարը՝ մեր հեռավոր նախնիների հեթանոսական հավատի միակ կանգուն վկան: Նրանց ընդհանրությունը միմյանց մոտ տեղակայված լինելն է և այն, որ երկուսն էլ հայոց պատմության ու մշակույթի անգին գանձերից են:
Ի դեպ, հնարավոր է, որ երբ ընտրեք այս հայտնի՝ Գառնի-Գեղարդ ուղղությունը, մի պահ ձեզ հեքիաթի հերոս զգաք, որը հայտնվում է ճամփաբաժանում և պետք է որոշի, թե ո՞ր ճանապարհն ընտրի. բանն այն է, որ հասնելու եք մի ցուցանակի, որի ձախ թևն ասում է՝ այսպես գնաս, կհասնես Գեղարդ, աջ թևն առաջարկում է՝ Գառնի գնա: Եվ քանի որ Գեղարդի վանական համալիրի մասին արդեն պատմել ենք, ընտրում ենք երկրորդը: Եվ այսպես, ուղղությունը՝ Գառնի:
«Գառնի» պատմամշակութային արգելոց-թանգարանը գտնվում է Կոտայքի մարզի համանուն գյուղի հարավ-արևմտյան մասում, եռանկյունաձև հրվանդանի վրա շրջապատված խոր ձորերով: Այն զբաղեցնում է 3,5 հա տարածություն և ներառում է պատմամշակութային մի շարք կառույցներ ու մշակութային արժեքներ՝ ամրոց, հեթանոսական տաճար, խճանկար հատակով բաղնիք, պալատական շինությունների և հարակից տնտեսական կառույցների, Ս. Սիոն եկեղեցու և կից մատուռի ավերակներ, սեպագիր արձանագրություն, հիմնադրման վիմագիր, խաչքարեր: Թվարկվածները տարբեր դարաշրջանների նմուշներ են: Օրինակ, 1954 թ. պեղումների ժամանակ հայտնաբերված քարաբեկորը՝ սեպագիր արձանագրությամբ, ուրարտական շրջանից է մեզ հասել և թվագրվում է Ք. ա. 8-րդ դարով: Այն Արգիշտի Ա թագավորին է վերագրվում և տեղեկացնում է արքայի՝ Գառնիի տարածքը գրավելու ու բնակչությանը գերեվարելու մասին։